همشهری‌انلاین- محمد بلبلی: اولین و مهم‌ترین تکنیک به هنگام نواختن نرمه‌نای طرز به دهان گذاشتن نی کوچک یا قمیش آن است. نرمه‌نای از جمله سازهایی است که در همه گونه‌های موسیقی مناطق کردنشین اعم از ریتمیک و غیر ریتمیک یا بزمی و رزمی نقش انکارناپذیری دارد.
نرمه‌نای سازی متعلق به زاگرس شمالی است که در شهرهای کردنشین ترکیه، کشور ارمنستان، آذربایجان و استان‌های کردنشین ایران رواج دارد. طرز ساخت این ساز در این مناطق بنا بر نوع موسیقی آن منطقه متفاوت است.
پیش از صفویه این ساز را «بالبان» می‌گفتند. منظور از بالبان، لبِ دست است و عده‌ای دیگر می‌گویند که بالبان نوعی شاهین است که صدای آن به نرمه‌نای شبیه است. کردهای کرمانج این ساز را «باربان» و «دوردوک» می‌گویند و گفته می‌شود که باربان و دوردوک دو نوازنده چیره‌دست دوره ساسانی بودند.
این ساز دو قسمت دارد. یک لوله و یک پیک یا قمیش. لوله توخالی است و در اندازه ۳۸ سانتی‌متر ساخته می‌شود. قطر و اندازه لوله آن به نوع موسیقی‌ای دارد که با آن نواخته می‌شود بستگی دارد . لوله از درخت زردآلو که سخت و قرمزرنگ است ساخته می‌شود.
قسمت دوم نرمه‌نای پیک یا همان قمیش است. این قسمت خود از دو قطعه به نام‌های «دم‌بست» و «چلمه» تشکیل شده است. دم‌بست دو تکه چوب کوچک و انعطاف پذیر است که روی هم قرار می‌گیرند و بخش دیگر که بیشتر از درخت انگور یا نی ساخته می‌شود، چلمه نام دارد.
نرمه‌نای هشت سوراخ یا پرده دارد که هفت سوراخ در رو و یک سوراخ در پشت قرار گرفته‌است. جنس این ساز در مناطق مختلف متفاوت است اما اکثرا از چوب زردآلو، شمشاد، عناب و ازچوب‌هایی با چگالی بالا ساخته می‌شود.
استفاده از نرمه‌نای در بین اقوام و مناطق جغرافیایی مختلف متفاوت است. آذری‌ها این ساز را همراه «قوپوز» می‌نوازند. امروزه در ارمنستان بیشتر همراه با پیانو نواخته می‌شود. کردهای ترکیه با دو نرمه نای یا به همراه دایره آن رامی‌نوازند و در موکریان و بخشی ار منطقه اردلان با ساز «ضرب» همراه می‌شود.
از نرمه نای در مراسم مختلفی استفاده می‌شود. از آنجا که نرمه‌نای در اوج شادی صدای محزونی دارد، در سوریه از این ساز در مراسم سوگواری نیز استفاده می‌شود. اما موکریان در بیت‌خوانی، حیران و آوازهای محلی در ریتم شاد و مجلسی نرمه‌نای می‌نوازند و در منطقه خوی، ماکو به همراه دیوان در مراسم عروسی برای خواندن آوازهای مجلسی و نواختن موسیقی محلی استفاده می‌شود.
پیشینه تاریخی نرمه‌نای طبق نوشته‌های صفی‌الدین ارموی در کتاب «شرح ادوار»، به دوره ساسانیان برمی‌گردد.
نظر شما